Galery

1

Γκεόργκι Άγγελοφ, αρχιοικονομολόγος του Ινστιτιούτου «Otvoreno obshtestvo» (Ανοιχτή κοινωνία)

Την πρώτη δεκαετία της ύπαρξης του ευρώ παρατηρήθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο – από τις χώρες υποψήφιες να ενταχθούν στην νομισματική ένωση (την ευρωζώνη) απαιτούνταν να πληρούν αυστηρές προυποθέσεις, ενώ για τις χώρες-μέλη στην ουσία δεν υπήρχαν τέτοιες απαιτήσεις (υπήρχαν ως νομοθετικές διατάξεις, αλλά δεν τηρούνταν).

Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση μιας χώρας η οποία δεν εντάχθηκε επειδή ο πληθωρισμός της ήταν μόλις κατά 0.01% υψηλότερος από τον απαιτούμενο. Ταυτόχρονα πολλές χώρες της ευρωζώνης δεν πληρούσαν τις απαιτήσεις για το δημόσιο χρέος επί χρόνια, αλλά τίποτα δεν έκαναν εναντίον τους.

Οι κανόνες στην ευρωζώνη ήταν
όχι μόνο άδικοι, αλλά και μη παραγωγικοί
Η λογική απαιτεί την τήρηση των κανόνων μέσα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σταθερότητα του ευρώ. Επειδή αυτό δεν έγινε, τώρα πολλές χώρες της ευρωζώνης βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Είναι παράδοξο, αλλά οι χώρες με καλύτερη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική βρίσκονται εκτός ευρωζώνης, ενώ τα μέλη της είχαν σε πολλές περιπτώσεις χειρότερη δημοσιονομική πολιτική. Για παράδειγμα, το 2008 όλα τα νέα μέλη της ευρωζώνης είχαν δημόσιο χρέος κάτω από το 50% του ΑΕΠ, με μόνη εξαίρεση την Ουγγαρία, ενώ στην ευρωζώνη το δημόσιο χρέος ήταν κατά μέσον όρο πάνω από το 70% του ΑΕΠ.

Απίθανο κι όμως γεγονός.

Από την οπτική γωνία των χωρών εκτός ευρωζώνης η κατάσταση τους τελευταίους μήνες δεν έχει αλλάξει θετικά. Ακριβώς το αντίθετο. Αφού δημιούργησαν το χάος με τα δημοσιονομικά προβλήματα της ευρωζώνης, οι μεγάλες χώρες βρήκαν μια «λύση»: ένα ταμείο διάσωσης των χωρών που έχουν χρεοκοπήσει, παρ’ όλο που η διάσωση χωρών που έχουν χρεοκοπήσει είναι παράνομη σύμφωνα με την παρούσα νομοθεσία της Ε. Έ.

Τώρα προτείνεται μια τροποποίηση στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία θα νομιμοποιήσει το ταμείο διάσωσης, το λεγόμενο ESM (European Stability Mechanism). Θα έχει 700 δισ. ευρώ κεφάλαιο, από τα οποία 80 δισ. θα καταβληθούν πραγματικά, ενώ τα υπόλοιπα θα καταβάλλονται σε περίπτωση ανάγκης. Αρχικά η πρόταση ήταν η κατανομή του κεφαλαίου να γίνεται με βάση τον πληθυσμό και το ΑΕΠ, πράγμα που σημαίνει ότι ως μερίδιο του ΑΕΠ οι πιο φτωχές χώρες θα πληρώσουν περισσότερο, ενώ οι πιο πλούσιες – λιγότερο.

Μόνο μετά από την ισχυρή αντίθεση των νέων χωρών-μελών έγινε μια μικρή και προσωρινή υποχώρηση: τα πρώτα 12 χρόνια μετά την ένταξη στην ευρωζώνη για τις χώρες με ΑΕΠ κάτω από το 75% του μέσου όρου, το βάρος για τον πληθυσμό θα είναι 12.5% και όχι 50%. Παρ’ όλα αυτά ακόμη και με το νέο σύστημα οι φτωχότερες χώρες θα πληρώσουν περισσότερο ως μερίδιο του ΑΕΠ, και αυτό θα γίνει ακόμη πιο βαθύ μετά από τα 12 χρόνια μεταβατική περίοδο (12 χρόνια δεν είναι αρκετά για τις φτωχές χώρες να γίνουν πλούσιες). Είναι παράδοξο κι όμως η πιο φτωχή χώρα-μέλος της ευρωζώνης θα πληρώσει  περισσότερο ως μερίδιο του ΑΕΠ -

και με τα χρήματα αυτά θα σωθούν κάποιες από τις πιο πλούσιες χώρες της Ε. Έ.

όπως η Ιρλανδία, το Βέλγιο, η Ισπανία κτλ.
Ακόμη πιο παράδοξο θα γίνει, αν φτωχότερες χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Λετονία, ενταχθούν στην ευρωζώνη. Οι φτωχότερες χώρες θα βοηθούν τις πλουσιότερες! Ο μηχανισμός χρηματοδότησης του ESM με κανέναν τρόπο δεν δεσμεύεται με τους κινδύνους μια χώρα-μέλος να χρειστεί βοήθεια. Στην ουσία οι χώρες με το μικρότερο δημόσιο χρέος, όπως η Εσθονία και η Βουλγαρία (για τις οποίες υπάρχει μικρότερη πιθανότητα να χρεοκοπήσουν) θα πληρώσουν περισσότερο ως μερίδιο του ΑΕΠ στο ταμείο διάσωσης.

Δηλαδή η κατανομή του κεφαλαίου δεν είναι απλώς άδικη απέναντι στις φτωχότερες χώρες – αυτή τιμωρεί τις συνεπείς χώρες που θα πρέπει να αυξήσουν σημαντικά τα χρέη τους, για να καταβάλουν χρήματα στο ταμείο. Ταυτόχρονα οι χώρες με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος θα πληρώσουν λγότερο.

Η Εσθονία και η Βουλγαρία έχουν ελάχιστο δημόσιο χρέος – με ελάχιστο μερίδιο στο συνολικό χρέος των χωρών της Ε. Έ. Το μερίδιό τους στο κεφάλαιο του ESM όμως είναι περίπου 15 φορές υψηλότερο από το μερίδιό τους στο χρέος. Και αντίθετα, η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία, θα καταβάλουν λιγότερο στο ESM, απ’ ότι είναι το μερίδιό τους στο χρέος.

Και μάλιστα δεν μιλάμε για ασήμαντα ποσά. Για παράδεγμα σε περίπτωση 50:50 βάρους για τον πληθυσμό και το ΑΕΠ

το μερίδιο της Βουλγαρίας είναι περίπου 17% του ΑΕΠ, σε σχέση με το 3-5% για το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Φινλανδία.

Στην ουσία αυτόαποτελεί ένα είδος "τέλους εισόδου" για την ένταξη στην ευρωζώνη, δηλαδή μια επιπλέον απαίτηση για τις υποψήφιες χώρες, για τις οποίες υπάρχουν άλλωστε  περισσότερες απαιτήσεις. Οι υποψήφιες χώρες που δεν έχουν τίποτα το κοινό με τα προβλήματα της ευωζώνης και οι οποίες πάντα είχαν καλύτερη δημοσιονομική πολιτική, θα πρέπει να συμμετάσχουν με υψηλό μερίδιο στη διάσωση των χωρών-μελών της ευρωζώνης  που έχουν χρεοκοπήσει.

Τι ευθύνη έχει η Βουλγαρία για την μη τήρηση των κανόνων της ευρωζώνης την τελευταία δεκαετία και πρέπει να πληρώσει γι’ αυτό; Η Βουλγαρία έχει το ευρωπαικό ρεκόρ μεγαλύτερης μείωσης του δημόσιου χρέους την τελευταία δεκαετία, αλλά δε θα βραβευτεί, αντίθετα θα τιμωρηθεί να πληρώσει περισσότερο στο ESM, όταν ενταχθεί στην ευρωζώνη. Η πληρωμή τοις μετρητοίς μαζί με την υπόσχεση για μελλοντικές πληρωμές σε περίπτωση ανάγκης, θα επιβαρύνουν την αξία χρηματοδότησης της χώρας, δηλαδή αποτελούν

πραγματικά έξοδα για την οικονομία

Δεν είναι σαφές γιατί δημιουργείται το ESM, αφού το ΔΝΤ μπορεί άνετα να αναλάβει τον ρόλο αυτό. Επιπλέον το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης χρησιμοποιείται και για πολιτικούς σκοπούς, π. χ. η πίεση της Γαλλίας εναντίον του χαμηλού εταιρικού φόρου στην Ιρλανδία.

Η χρηματοδότηση του ESM όμως δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Στη συζήτηση της «Συνθήκης για το ευρώ» με κανέναν τρόπο δεν συμπεριλήφθηκαν οι χώρες εκτός ευρωζώνης. Παρ’ όλα αυτά ασκείται τεράστια πολιτική πίεση πάνω τους να δηλώσουν ότι συμμετέχουν «εκούσια» στην Συνθήκη. Προφανώς η «Συνθήκη για το ευρώ» παραβιάζει τις αρχές ισότητας στην Ε. Έ. και χρησιμοποιείται για

την προώθηση πολιτικών που είναι επιβλαβείς για τις φτωχές χώρες

και βλαβερές για την επίτευξη υψηλού ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης.

Η «Συνθήκη για το ευρώ» μιλάει για συντονισιμό και εναρμονισμό των φόρων, που δεν έχει τίποτα το κοινό με την σταθερότητα του ευρώ, αλλά προωθείται κυρίως από τη Γαλλία με την επιθυμία της να απαγορευθούν οι χαμηλοί φόροι. Οι χαμηλοί φόροι όμως αποτελούν σημαντικό στοιχείο της πολιτικής υψηλού ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης και σύγκλισης – αν οι φτωχές χώρες έχουν τους ίδιους υψηλούς φόρους όπως οι πλούσιες, δεν θα πετύχουν ποτέ υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, πρόοδο και πλούτο.

Έχουμε ήδη πείρα με τον εναρμονισμό των έμμεσων φόρων, από τον οποίο φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο ίδιος ελάχιστος φόρος είναι κατάλληλος για μια πλούσια χώρα όπως η Γερμανία, αλλά είναι πολύ βαρύς για μια φτωχή χώρα όπως η Βουλγαρία. Για τον Γερμανό 30-40 λεπτά ανά λίτρο φόρο επί των καυσίμων δεν είναι τίποτα, για τον Βούλγαρο όμως είναι τεράστιο ποσό αν λάβουμε υπόψη τον μέσο μισθό που είναι περίπου 300 ευρώ το μήνα. Δεν είναι τυχαίο που οι υψηλοί έμμεσοι φόροι των καυσίμων και των τσιγάρων δημιουργούν προβλήματα λαθρεμπορίου και παραοικονομίας στις φτωχές χώρες.
Επιπλέον – η «Συνθήκη για το ευρώ» μιλάει για εκτίμηση της ανταγωνιστικότητας, η οποία θα πραγματοποιείται μέσα από σύγκριση της δυναμικής στους μισθούς. Η Συνθήκη ισχυρίζεται ότι οι μεγάλες και συνεχείς αυξήσεις των αποδοχών μπορούν να οδηγήσουν σε διάβρωση της ανταγωνιστικότητας. Με κανέναν τρόπο όμως δεν γίνεται εξαίρεση για τις φτωχές χώρες. Προφανώς αν μια χώρα είναι φτωχή και πετυχαίνει υψηλό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, τα επίπεδα των τιμών και των αποδοχών σε αυτήν θα αυξάνονται πιο γρήγορα απ’ ότι στις πιο πλούσιες χώρες-μέλη – αυτή είναι η λογική της όλης σύγκλισης.

Οι φτωχές χώρες

δε θα γίνουν ποτέ πλούσιες, αν δεν πετύχουν υψηλό ρυθμό ανάπτυξης των αποδοχών.

Δεν είναι παράξενο που η «Συνθήκη» δεν περιλαμβάνει την άποψη των φτωχών χωρών – και αυτό είναι άλλη μία απόδειξη ότι η πολιτική που υπαγορεύεται εξολοκλήρου

από τις παλιές χώρες-μέλη της Ε. Έ. δεν είναι η καλύτερη για όλες, ειδικά για τις πιο φτωχές.

Ολοκληρώνοντας, το ESM και η «Συνθήκη για το ευρώ» αποτελούν πραγματικό βάρος για τις φτωχότερες χώρες της Ε. Έ. και μειώνουν κατά πολύ τα κίνητρά τους να ενταχθούν στην ευρωζώνη. Άλλωστε, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, όλο και περισσότερο μειώνεται η υποστήριξη για την ένταξη στην ευρωζώνη, και όλο και περισσότερο αυξάνεται η υποστήριξη για το τοπικό νόμισμα (ειδικά αν είναι επιτυχές όπως στη Βουλγαρία και στην Τσεχία). Η εισαγωγή νέων βαρών όπως του ESM και της «Συνθήκης για το ευρώ» θα ενισχύσει την τάση αυτή.

Πηγή: dnevnik.bg