Galery

1

Τον Μάρτιο του 2009 η τότε πρέσβης των ΗΠΑ στη Βουλγαρία Νάνσι Μακαλντάουνι περιέγραψε σε μια έκθεσή της την κατάσταση της βουλγαρικής δικαιοσύνης.

Στην περίληψη του τηλεγραφήματος διαβάζουμε:

"Στα χαρτιά το βουλγαρικό δικαστικό σύστημα πληροί τις περισσότερες διεθνείς και ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Στην πραγματικότητα όμως μόλις «σέρνεται». Οι ευρωπαϊκές δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι Βούλγαροι έχουν την χαμηλότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς της χώρας τους, ενώ το δικαστικό σύστημα βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης.

Βασικές αιτίες είναι η υπερβολική διάρκεια των δικών, με απρόβλεπτο αποτέλεσμα, ακόμη και όταν υπάρχουν ικανά αποδεικτικά στοιχεία, και η ατιμωρησία την οποία δείχνουν γνωστοί σε όλους εγκληματίες.

Σύμφωνα με ένα ευρέως γνωστό αστείο, οι εκπρόσωποι του οργανωμένου εγκλήματος δεν χρειάζονται καν ακριβοπληρωμένους δικηγόρους, επειδή να λαδώσουν το δικαστήριο είναι πιο φτηνό για αυτούς.

Οι Βούλγαροι πολίτες και οι διεθνείς έταιροι της χώρας εξακολουθούν να επιμένουν για απτά αποτελέσματα, ειδικά για την καταδίκαση μελών του οργανωμένου εγκλήματος ή κάποιου διευθαρμένου υψηλόβαθμου στελέχους. Οι προσδοκίες σχετικά με το θέμα αυτό όμως δεν είναι μεγάλες. Πολλοί απ’ όσους επικρίνουν το δικαστικό σύστημα θεωρούν ότι αυτό δεν μπορεί να αλλάξει αν δεν καθαριστεί από τα τους παλιούς παράγοντες που παραμένουν υπόχρεοι στην παραοικονομία και τα πολιτικά συμφέροντα".

Το περιεχόμενο του τηλεγραφήματος διαιρείται σε μερικά αριθμημένα μέρη:

2. Μετά από την πτώση του κομμουνισμού η Βουλγαρία αλλάζει δύσκολα το νομικό και το δικαστικό της σύστημα, πολλά από τα παλιά χαρακτηριστικά όμως εξακολουθούν να εκδηλώνονται. Πολλές μεταρρυθμίσεις βελτιστοποίησαν την εσωτερική του διοίκηση και έλυσαν κάποια επαγγελματικά και διαδικαστικά προβλήματα.

Μέσα στα πέντε χρόνια πριν την ένταξη στην Ε. Έ. οι βουλγαρικές αρχές πραγματοποίησαν τις περισσότερες νομοθετικές αλλαγές, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και να βελτιώσουν τη λειτουργία της, μερικές από αυτές τις αλλαγές όμως απεδείχθησαν άσχετες.

Ανάμεσα στις πιο σημαντικές είναι: ο καθορισμός των λειτουργιών του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου και η ίδρυση υπηρεσίας επιθεώρησης η οποία να ελέγχει καταγγελίες για κακόπιστη συμπεριφορά δικαστών και να συστήνει πειθαρχικά μέτρα.

Έγιναν κάποιες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και εγκρίθηκε νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας με σκοπό την επιτάχυνση των υποθέσεων αστικού δικαίου.

3. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι κυβερνώντες προχώρησαν και σε κάποιες κρίσιμες αλλαγές σχετικά με το προσωπικό: ο μέσος μισθός αυξήθηκε πάνω από δύο φορές έως περίπου 1200 λέβα (περίπου 600 ευρώ) για να προσελκυστούν εξειδικευμένα στελέχη, η ασυλία των δικαστών περιορίστικε.Με την υποστήριξη της Аμερικανικής Υπηρεσίας Ξένης Βοήθειας (USAID) το Εθνικό Ινστιτούτο Δικαιοσύνης εκπαιδεύει δικαστικούς (δικαστές, εισαγγελείς και ανακριτές), 32 από τα καλύτερα δικαστήρια βελτίωσαν τις δικαστικές διαδικασίες.

Επιπλέον, τα δικαστήρια εφαρμόζουν την αρχή της τυχαίας κατανομής των υποθέσεων, πράγμα που μειώνει τις δυνατότητες για χειραγώγηση του συστήματος. Μεγάλες αλλαγές έγιναν με την εισαγωγή ξεχωριστών διοικητικών δικαστηρίων για εφέσεις κατά των κυβερνητικών αποφάσεων, ξεχωριστού από τα δικαστήρια σύστημα εγγραφής των επιχειρήσεων, καθώς και ιδιωτικών δικαστικών επιμελητών για την πιο αποτελεσματική εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων.

Οι Βούλγαροι έλαβαν νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και εκπαίδευση δικαστών για πάνω από 7.5 εκατ. δολάρια από τα προενταξιακά ταμεία του προγράμματος ΦΑΡ, ενώ οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες ήταν η Αυστρία, η Βρετανία και η Ισπανία. Οι ΗΠΑ χορήγησαν περίπου 22 εκατ. δολάρια προς υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων στο σύστημα δικαιοσύνης.

Κρίσιμες προκλήσεις

4. Το βασικό πρόβλημα του δικαστικού συστήματος είναι και το πιο δύσκολο να λυθεί: η έλλειψη πολιτικής βούλησης να λαμβάνβονται δύσκολες αποφάσεις. Αστυνομικοί, εισαγγελείς και δικαστές συνέχεια κατηγορούν ο ένας τον άλλον. Οι απλοί πολίτες θεωρούν τους δικαστές το μεγαλύτερο εμπόδιο για την απαγγελία καταδικαστικών αποφάσεων στις δίκες μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος.

Εκτός από την πολιτική βούληση πρόβλημα αποτελούν και η δομή και η λειτουργία του δικαστικού συστήματος, το οποίο είναι άκρως τυπικό με συγχυστικούς και κάποτε αντικρουόμενους κανόνες και διαδικασίες. Τα δικαστήρια συχνά κινούνται από ειδικά σύνθετα συμφέροντα.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καθαριστεί το σύστημα από τους εκπροσώπους της παλιάς φρουράς, οι οποίοι μετά από 5 χρόνια εργασίας ως δικαστές δεν μπορούν να απομακρυνθούν εκτός αν παραιτηθούν, συνταξιοδοτηθούν ή απολυθούν για εγκληματική δραστηριότητα, λόγω ανικανότητας εκτέλεσης των καθηκόντων ή λόγω υπονόμευσης του κύρους του συστήματος δικαιοσύνης.

5.  Από το 2000 έως το 2008 ο αριθμός των δικαστών έχει αυξηθεί κατά 15 %, φτάνοντας το επίπεδο των άλλων νέων χωρών-μελών της Ε. Έ., συχνά όμως αποδεικνύεται πως δεν διαθέτουν την κατάλληλη εκπαίδευση και κατάρτιση. Καμιά φορά οι προσλήψεις εξαρτώνται περισσότερο από τις προσωπικές και πολιτικές τους σχέσεις, απ’ ότι από τα επαγγελματικά προσόντα.

Ανεξάρτητα από τον αυξημένο αριθμό δικαστών όμως, η ολοκλήρωση των υποθέσεων παραμένει στα ίδια μη ικανοποιητικά επίπεδα – λόγω των επιβαρύνσεων που προκύπτουν από την άνιση κατανομή τους, καθώς και λόγω των μη επαρκών δικαστικών αιθουσών.

Ταυτόχρονα όμως ο προυπολογισμός της δικαστικής εξουσίας έχει αυξηθεί από 0.2 %  (του ΑΕΠ) το 2001 έως το 0.8%. Αυτή τη στιγμή στο δικαστικό σύστημα εργάζονται 2370 δικαστές σε 182 δικαστήρια.

6. Ο εξαιρετικά τυπικός Ποινικός Κώδικας επιτρέπει στον κάθε κατηγορούμενο με αρκετά καλό δικηγόρο να αποφύγει την καταδίκη. Πολύ συχνά οι δικαστές υποχωρούν στα αιτήματα της υπεράσπισης για αναβολή των συνεδριάσεων.

Οι πιο συχνοί λόγοι αναβολής των συνεδριάσεων είναι η απουσία της υπεράσπισης, παρατυπίες στον τρόπο κλήσης και πολλαπλά αιτήματα για γνωμοδότηση εμπειρογνωμόνων.

7. Τα προβλήματα είναι πολλά και στα χαμηλότερα επίπεδα. Οι Βούλγαροι διοικητικοί δικαστές διαθέτουν σημαντική εξουσία πάνω στον δημόσιο τομέα και τις σημαντικές αποφάσεις για τις επιχειρήσεις – εκεί κατατίθενται εφέσεις εναντίον δημόσιων παραγγελιών, παραχωρήσεων παραλιών, τεχνητών λιμνών και εξόρυξης φυσικών πόρων. Κάποιοι δικαστές διατηρούν σχέσεις με εκπροσώπους της παραοικονομίας οι οποίοι εισέρχονται δυναμικά στην νόμιμη επιχειρηματική δραστηριότητα. Πολυάριθμα και απίστευτα γεγονότα αποκαλύπτουν πολλές καταχρήσεις και σύγκρουση συμφερόντων σε δικαστικούς: συμμετοχή σε γνωστά παράνομα σχήματα, λήψη αποφάσεων σε υποθέσεις που αφορούν μέλη της οικογένειάς τους, εκδίκαση σε περιπτώσεις που σχετίζονται με τους επιχειρηματικούς εταίρους τους. Σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις δικαστές συχνά ομολογούν ότι κάποιοι από τους συναδέλφους τους παίρνουν φακελάκια, χωρίς όμως να πουν ονόματα.

8. Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, το οποίο προσλαμβάνει, τιμωρεί και απολύει δικαστές, δεν βιάζεται να επιβάλει πειθαρχία και τάξη στο σύστημα. Πολλοί θέτουν υπό αμφισβήτηση τη δομή του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου και θεωρούν ότι οι πολιτικές προσλήψεις στον θεσμό οδηγούν και σε πολιτικές παρεμβάσεις. Το 2008 το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο εξέτασε 102 αιτήσεις για πειθαρχικές κυρώσεις. Μεταξύ του 2008 και του πρώτου μισού του 2009, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο απέλυσε τέσσερις δικαστές, δύο για οδήγηση υπό την επήρρεια μέθης, ενώ στην μία περίπτωση υπήρξε και θύμα, για απόπειρα σκόπιμης κατασπατάλησης δημόσιων πόρων και για κατάχρηση εξουσίας. Αν ληφθεί υπόψη η σοβαρότητα των προβλημάτων, οι παραβάσεις οφείλονταν στον ανεπαρκή έλεγχο και απολογισμό.

Το 2009 το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο θα αντιμετωπίσει άλλη μία μεγάλη πρόκληση – οι θητείες 162 υψηλόβαθμων δικαστικών λήγουν (108 δικαστών, 32 εισαγγελέων και 22 ανακριτών) και το Συμβούλιο θα διορίσει τους διαδόχους τους.

10. ΣχόλιοΕν όψει των επικείμενων κοινοβουλευτικών εκλογών, η δυνατότητα γρήγορων νομοθετικών αλλαγών οι οποίες να μεταρρυθμίσουν το δικαστικό σύστημα δεν είναι μεγάλη. Είναι ρεαλιστικό η σοβαρή αλλαγή να μείνει για την καινούρια κυβέρνηση.

Τέλος σχολίου

Νάνσι Μακαλντάουνι