The Best of GRReporter
flag_bg flag_gr flag_gb

Από την καταστροφή της Ελλάδας δε θα γλυτώσει κανένας

12 Ιανουάριος 2012 / 02:01:55  GRReporter
6510 αναγνώσεις

 

Αναστασία Μπαλέζντροβα

 

Ο καθηγητής Αλεξάνδερ Κιόσεφ είναι υπεύθυνος της Έδρας Ιστορίας και Θεωρίας του Πολιτισμού της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Σόφιας «St. Kliment Ohridski». Έχει γράψει πάνω από 80 μονογραφίες και άρθρα πανω στα θέματα της βουλγαρικής λογοτεχνίας, της λογοτεχνικής και της πολιτισμικής θεωρίας, της βουλγαρικής και της βαλκανικής ταυτότητας, της πολιτισμικής ιστορίας της μεταβατικής περιόδου, που έχουν δημοσιευθεί σε διάφορες βουλγαρικές και ξένες ακαδημαϊκές εκδόσεις.

Εκτός από την ακαδημαϊκή του δραστηριότητα, ο καθ. Κιόσεφ είναι ένας από τους ανθρώπους που έπαιξαν ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή της Βουλγαρίας στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου τη δεκαετία του 90 του 20ού αιώνα. Υπήρξε ένας από τυος ιδρυτές της λέσχης «Synthesis» που δημιουργήθηκε το 1989 λίγο πριν πέσει το κομμουνιστικό καθεστώς, και στην οποία συμμετείχαν διανοούμενοι που συζητούσαν τα σχετικά ιστορικά θέματα.

Σε μια συνέντευξη για το GRReporter ο καθηγητής Κιόσεφ αναλύει τις αιτίες για την ευρωπαϊκή κρίση, για την έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και για τις επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης πτώχευσης της Ελλάδας για τις γειτονικές τις χώρες.

Σε τι πέτυχε και σε τι απέτυχε η ευρωπαϊκή ιδέα;

Αυτό είναι πράγματι ένα πολύ δύσκολο ερώτημα. Η ευρωπαϊκή ιδέα είναι κάτι πολύ παλιό. Οι ιστορικοί του πολιτισμού εντοπίζουν τις πρώτες εμφανίσεις της περίπου τον 9ο αιώνα. Έχει αλλάξει πολύ, όμως είχε δύο βασικές φάσεις. Η πρώτη ήταν η ενωμένη χριστιανική Ευρώπη – ένα ευγενές όραμα, το οποίο ο Νοβάλις διατύπωσε στα τέλη του 18ου αιώνα. Η άλλη ήταν η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν έπρεπε να ξεπεράσει το τεράστιο πλήγμα του πολέμου. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για ενοποίηση. Στην πρώτη – για την ενοποίηση της διχασμένης από θρησκευτικής άποψης Ευρώπης, και στην άλλη – για την ενοποίηση της εθνικά διχασμένης και κατεστραμμένης από κάθε άποψη ηπείρου.

Υπό αυτήν την έννοια η ευρωπαϊκή ιδέα έχει γεννηθεί στο παρελθόν και αποτελεί μια ουτοπία για κάτι όπως Ηνωμένες Πολιτείες Ευρώπης, η οποία μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο αρχίζει σιγά σιγά να υλοποιείται από πολιτικούς, οικονομολόγους, και μάνατζερ. Και αυτό είναι καλό, επειδή πρόκειται για ανθρώπους σοβαρούς και προσεκτικούς, χωρίς ιδιαίτερη τάση στις ιδεολογίες. Από την άλλη όμως αυτό προκαλεί και ένα «εκ γενετής ελάττωμα» του σχεδίου «Ευρωπαϊκή Ένωση», του οποίου γινόμαστε μάρτυρες σήμερα.

Το γεγονός ότι στο σχέδιο αυτό λείπουν ο πολιτισμός, η αίσθηση για την κοινή μοίρα και ταυτότητα σημαίνει ότι λείπουν η αλληλεγγύη και η εμπιστοσύνη μεταξύ των χωρών. Στην ουσία η έλλειψη της αλληλεγγύης αυτής έχει άμεση σχέση με την οικονομική καταστροφή της Ευρώπης, αφού μια χώρα όπως η Ελλάδα επέτρεψε στον εαυτό της να λέει ψέματα στις άλλες επί χρόνια, ενώ με το ξέσπασμα της πρώτης κρίσης εμφανίστηκε και ο οικονομικός εθνικισμός, κάθε χώρα άρχισε να προστατεύει τα σύνορά της από το εργατικό δυναμικό, τα οικονομικά προβλήματα των γειτόνων κτλ.

Αυτό δείχνει πόσο μικρή είναι η αλληλεγγύη στο σχέδιο που ονομάστηκε «ενωμένη Ευρώπη», που βασιζόταν στα κοινά συμφέροντα. Τη στιγμή όμως που τα συμφέροντα αυτά κλονίστηκαν, απεδείχθη ότι ο πολιτικός πυρήνας του είναι πολύ εύθραυστος. Αυτό φαίνεται και στα ευρωπαϊκά προγράμματα. Το πρόγραμμα που αφορά τον πολιτισμό βρίσκεται στην τελευταία θέση, σαν ένα ορφανό, και στην ουσία οι πολιτιστικές πολιτικές έχουν αφεθεί στις εθνικές κυβερνήσεις. Δε θέλω να πω ότι είναι η μόνη αιτία. Το αντίθετο, υπάρχουν πολύ σοβαρά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα η μετανάστευση. Η έλλειψη αλληλεγγύης όμως είναι μια από τις σημαντικές αιτίες.

Ποια είναι η προσωπική σας γνώμη για την Ευρωπαϊκή Ένωση με την μορφή που υπάρχει σήμερα;

Για μένα αποτελεί μια μεγάλη προσωπική απογοήτευση. Είμαι ευρωπαϊστής και τώρα, λόγω της όλης κατάστασης αναγκάστηκα να συνειδητοποιήσω ότι το σχέδιο για την ενωμένη Ευρώπη είχε στραφεί σε πολύ μεγάλο βαθμό προς το παρελθόν και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πολέμου, και σε ελάχιστο βαθμό προς το μέλλον. Δηλαδή λείπει η κοινή ουτοπία, οι κοινές αρχές και το κοινό όραμα. Και αυτό κατά τη γνώμη μου είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα.

Σύμφωνα με αναλυτές, μετά από 10 χρόνια η Ευρώπη θα είναι μια περιφερειακή δύναμη, ενώ η Τουρκία θα έχει μετατραπεί σε έναν πολύ ισχυρό οικονομικό παράγοντα της περιοχής. Ποια είναι η γνώμη σας πάνω σε αυτό;

Δεν είμαι πολιτικός, ούτε πολιτικός αναλυτής, επομένως οι σκέψεις μου σχετικά με το θέμα θα είναι ερασιτεχνικές. Η Ευρώπη έχει πληθυσμό 600 εκατομμυρίων κατοίκων, ενώ η Τουρκία - 80 – 90 εκατομμυρίων, πράγμα που καθιστά τη σύγκριση μεταξύ τους αδύνατη. Η Τουρκία έχει φιλοδοξίες να γίνει κύρια δύναμη του ισλαμικού κόσμου στην περιοχή, κάτι που δύσκολα όμως μπορεί να πραγματοποιηθεί, επειδή στην ίδια υπάρχει πολύ ισχυρή αντίθεση μεταξύ των προϊσλαμικών κινημάτων και της πολιτικής του κοσμικού κράτους – κληρονόμου του Κεμάλ Ατατούρκ. Ακόμη και ο Ερντογκάν δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με επιτυχία αυτό τον εσωτερικό διχασμό της τουρκικής πολιτικής. Δεν μπορούν να γίνουν φανατικοί ισλαμιστές, ενώ στον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο υπάρχουν πολλά και διάφορα κινήματα και ροές, συχνά ριζοσπαστικά. Για το λόγο αυτό η Τουρκία δύσκολα μπορεί να γίνει κύρια δύναμη της συγκεκριμένης περιοχής. Από την άλλη είναι πολύ πιο μικρή και πολύ πιο αδύναμη από την Ευρώπη, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ένα μέρος της παραπάνω προφητείας δεν έχει γίνει αλήθεια. Η Ευρώπη είναι ήδη μια περιφερειακή δύναμη σε σχέση με τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ιαπωνία κτλ.

Τελευταία έχουν ενισχυθεί τα σχόλια ότι στην Ευρώπη παρατηρείται έλλειψη δημοκρατίας. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας και στη συνέχεια απλώς ανακοινώνονται στους υπόλοιπους ηγέτες. Πώς θα σχολιάζατε τέτοιους ισχυρισμούς;

Αυτό είναι γεγονός και δεν μπορώ να έχω κάποια άποψη. Εξάλλου για χώρες, όπως παραδείγματος χάριν η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία, όπου δεν υπάρχουν πραγματικοί πολιτικοί με πραγματικά οράματα, αυτό μάλιστα είναι καλό. Βέβαια, οι αποφάσεις τους δεν υπερασπίζουν τα συμφέροντά μας, αλλά δημιουργούν μια πολιτισμική δομή και πορεία προόδου. Δεν είμαι βέβαιος, αλλά νομίζω πως ίσως να ήταν καλύτερο εάν η συνδεδεμένη με ιδιωτικά συμφέροντα επιχειρηματική βουλγαρική κυβέρνηση δεν μπορούσε να έχει ανάμειξη σε τέτοιες αποφάσεις.

 

Το ενδεχόμενο η Ελλάδα να βρεθεί εκτός ευρωζώνης και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται αρκετά πραγματικό. Νομίζετε ότι η θέση της είναι έξω από τις ευρωπαϊκές δομές;

Προσωπικά τρέχω πολύ ισχυρά συναισθήματα για την Ελλάδα και απλώς δεν μπορώ να πιστέψω όσα συμβαίνουν. Επομένως είμαι διχασμένος. Аν πρέπει να σκεφτούμε ψυχρά ακολουθώντας μια ψυχρή οικονομική και κοινωνική λογική, αυτό που έκαναν οι Έλληνες επί χρόνια είναι πράγματι σκανδαλώδες και κατά κάποιον τρόπο αξίζει να τιμωρηθούν. Από την άλλη όμως η Ελλάδα είναι ένας εμβληματικός τόπος για την Ευρώπη. Είναι το λίκνο του πολιτισμού της, αποτελεί μέρος του σημαντικότερου πολιτισμικού κανόνα της Ευρώπης.

Από την καταστροφή της Ελλάδας δε θα γλυτώσει κανένας. Και η Βουλγαρία θα πληγεί από αυτήν. Μάλλον έχει ήδη πληγεί. Αν η Ελλάδα όντως ναυαγήσει, αν βγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν κηρύξει πτώχευση και μετατραπεί σε σύμβολο της απόλυτης καταστροφής, αυτό για μας θα έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις, επιεδή η Ελλάδα είναι μια «πυρηνική» ευρωπαϊκή χώρα και γείτονάς μας στα Βαλκάνια.

Μπορεί να γίνει κάποια σύγκριση μεταξύ της βουλγαρικής μεταβατικής περιόδου που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 90 του περασμένου αιώνα, και της περιόδου που σύμφωνα με κάποιους έχει ήδη αρχίσει, ενώ σύμφωνα με κάποιους άλλους αναμένεται να έρθει στην Ελλάδα;

Δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει κάποια σύγκριση. Δεν βλέπω στην Ελλάδα να έχει αρχίσει κάτι. Βλέπω κάποιους ανθρώπους που έχουν συνηθίσει σε απίθανα οικονομικά προνόμια, που τώρα διαμαρτύρονται για να τα διατηρήσουν. Δεν ενδιαφέρονται για τον οικονομικό ορθολογισμό, και κατά κάποιον τρόπο έχουν δίκιο, διότι το βασικό τους επιχείρημα είναι πως οι πλούσιοι έχουν την ευθύνη. „Τόσο οι πλούσιοι Έλληνες, όσο και οι πλούσιες ευρωπαϊκές και παγκόσμιες τράπεζες έχουν την ευθύνη, εμείς είμαστε απλώς θύματα”. Αυτό βέβαια, δεν είναι αλήθεια, επειδή οι καταναλωτές επίσης συμμετείχαν πολύ ενεργά στην κρίση. Εγώ δεν βλέπω σε αυτές τις εξελίξεις κανένα πολιτικό πρόγραμμα, εκτός από έναν απλό αριστερό ριζοσπαστισμό και αναρχισμό, που δεν νομίζω ότι μπορούν να οδηγήσουν σε κάτι σοβαρό. Εκεί δεν υπάρχει σχέδιο. Αν υπάρχουν κάποιες αριστερές επαναστατικές τάσεις, κατά τη γνώμη μου είναι πολύ αφελείς, ακόμη και παιδαριώδεις. Δεν περιέχουν καμία καινούργια ιδέα μέσα τους, και το κυριότερο, όπως και σε άλλα σημεία του κόσμου, η ελληνική Αριστερά δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη υπήρξε κατάρρευση της Αριστεράς. Συμπεριφέρονται σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Σαν να μην υπήρξαν ποτέ τα 70 χρόνια ζωής της Σοβιετικής Ένωσης και τα 45 χρόνια του σοσιαλιστικού κόσμου και του Ψυχρού πολέμου.

Ενώ η βουλγαρική, η λεγόμενη «βελούδινη» επανάσταση εξελισσόταν με δύο μορφές. Η μία ήταν συμπαθητική και δημόσια και εκεί γινόταν η αποκατάσταση των δημοκρατικών και των φιλελεύθερων αξιών. Υπό αυτή την έννοια ήταν αστική επανάσταση και συμπεριφερόταν σαν να μην είχε περάσει κρίσεις ο καπιταλισμός. Τώρα βλέπουμε πως δεν είναι ακριβώς έτσι. Κάτω από αυτήν πραγματοποιούνταν μια εγκληματική ανακατανομή του πλούτου, που εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και πήρε την εξουσία.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Εκεί υπάρχει ένταση μεταξύ των πολιτικών και των οικονομικών ελίτ αφ’ ενός και των ριζοσπαστικών μαζών αφ’ ετέρου που υπερασπίζουν τα προνόμιά τους.

Тο κυβερνών κόμμα στη Βουλγαρία έχει συγκεντρώσει στα χέρια του όλη την εξουσία. Είναι καλό αυτό για μια χώρα;

Το θέμα έχει την πολιτική και την νομική του πλευρά. Κάθε πολιτικός θα έλεγε ότι σε μια δημοκρατική χώρα είναι καλύτερο να υπάρχουν περισσότερα κόμματα, επειδή αυτό δημιουργεί καλύτερη κατανομή των εξουσιών, πιο αποτελεσματικό αμοιβαίο έλεγχο, πιο αποτελεσματικό έλεγχο μεταξύ των κυβερνώντων και της αντιπολίτευσης κτλ. Από την άλλη, η νομική πλευρά του θέματος έχει ως εξής: Ο ανώτατος άρχοντας, δηλαδή οι ψηφοφόροι έχουν εκφράσει την βούλησή τους. Ψήφισαν και υποστήριξαν το συγκεκριμένο κόμμα. Δεν υπάρχει θεσμός ανώτερος από τον ανώτατο άρχοντα. Εκείνος αποφάσισε έτσι, άρα έτσι πρέπει να είναι. Και αν ο ανώτατος άρχοντας το θέλησε, επέλεξε αυτό το είδος διακυβέρνησης. Υπο αυτή την έννοια μπορούμε μονάχα να υπακούσουμε.  Ως άνθρωποι που έχουμε τη δική μας γνώμη μπορούμε να έχουμε διαφορετικές απόψεις, οι οποίες όμως παραμένουν προσωπικές.

Αν όμως οι εκλογές δεν ήταν αδιάβλητες, αν το κόμμα τις κέρδισε με μανιπουλάρισμα, και αυτό συνεχίζεται, αν το κυβερνών κόμμα GERB προσπαθεί να απομακρύνει τους πολιτικούς του αντιπάλους κυριεύοντας σιγά σιγά τα ΜΜΕ και ασκώντας πιέσεις στην δημοσιότητα, αυτό θα ήταν φοβερό. Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια κατάσταση στην οποία προσπαθούμε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει. Για να είμαι ειλικρινής, κι εγώ ο ίδιος προσπαθώ να καταλάβω τι συμβαίνει. Προφανώς όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το GERB έχει πολύ σοβαρή υποστήριξη του λαού, ότι ο ηγέτης του κόμματος είναι ο πιο δημοφιλής πολιτικός στη χώρα κτλ. Από την άλλη όμως υπάρχουν αρκετές ενδείξεις και καταγγελίες για μανιπουλάρισμα της εκλογικής διαδικασίας, για πιέσεις πάνω σε δημοσιογράφους. Είναι πολύ ανησυχητικά πράγματα.

Ποια είναι η άποψή σας για την άρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εντάξει τη Βουλγαρία στη ζώνη του Σένγκεν;

Σχετικά με το θέμα αυτό η γνώμη μου δεν διαφέρει από την επίσημη άποψη της βουλγαρικής κυβέρνησης. Είναι άνιση μεταχείριση, επειδή η Βουλγαρία έχει εκπληρώσει όλα τα τεχνικά κριτήρια και θα έπρεπε να ενταχθεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Βουλγαρία δεν έχει προβλήματα, διαφθορά, άλυτα ζητήματα σχετικά με το δικαστικό σύστημα, το υπουργείο Εσωτερικών και την αστυνομία. Όλα αυτά είναι σωστά, αλλά δεν αποτελούσαν προϋπόθεση για την ένταξη της χώρας στη ζώνη του Σένγκεν. Τώρα η Ολλανδία μπλοκάρει την ένταξη με αυτά τα επιχειρήματα, που είναι δίκαια, αλλά δεν αποτελούσαν μέρος της αρχικής συμφωνίας. Για το λόγο αυτό πρόκειται για άνιση μεταχείριση, η οποία πρέπει να απορριφθεί. Επιπλέον, νομίζω ότι αυτή δεν είναι απόφαση ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά μίας μόνο χώρας-μέλους. Γιατί το κάνει; Όλοι λένε πως με τον τρόπο αυτό η Ολλανδία προσπαθεί να λύσει δικά της εσωτερικά προβλήματα.

Πώς επηρεάζει αυτό την στάση των Βουλγάρων πολιτών απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Δε νομίζω ότι το Σένγκεν αφορά τόσο πολύ τον απλό Βούλγαρο πολίτη. Θεωρώ ότι τον ενδιαφέρει κάτι άλλο που προκάλεσε τα παράδοξα εθνικιστικά ξεσπάσματα κατά τη διάρκεια και μετά την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στους ακαδημαϊκούς κύκλους έχουμε συζητήσει αρκετές φορές το θέμα αυτό και το έχουμε διατυπώσει με τον εξής τρόπο: Ήταν μια ένταξη της Βουλγαρίας χωρίς πολιτιστική αναγνώριση. Δηλαδή η Βουλγαρία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση με γραφειοκρατικό τρόπο, στην ουσία όμως εκείνο με το οποίο ο βουλγαρικός λαός ταυτίζεται, είναι υπερήφανος κτλ. παρέμεινε άγνωστο και χωρίς εδιαφέρον. Κατά κάποιον τρόπο η πολιτιστική εικόνα των Βουλγάρων στην Ευρώπη δεν άλλαξε καθόλου. Αυτό, βέβαια, δημιουργεί πολύ σύνθετα συναισθήματα. Από την μία είσαι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την άλλη όμως ξέρεις πως δεν είσαι. Αυτό προκαλεί κοινωνικό τραυματισμό και συχνά οδηγεί σε ριζοσπαστικό εθνικισμό.

Εγώ δεν είμαι καθόλου εθνικιστής. Έχω μια μετριασμένη πατριωτική στάση απέναντι στη χώρα στην οποία ζω, μπορώ να καταλάβω όμως γιατί κάποιοι νέοι γίνονται ακραίοι πατριώτες και εθνικιστές. Ο λόγος δεν είναι μονάχα η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και αυτή συμβάλλει.

Πώς θα θέλατε να δείτε τον κόσμο, την Ευρώπη και τη Βουλγαρία μετά από δέκα χρόνια;

 

 

Φυσικά, κατά πρώτο λόγο θα ήθελα να έχουμε ξεπεράσει και ξεχάσει την κρίση. Το ευρώ να έχει σταθεροποιηθεί και η Ευρώπη να μη διαλυθεί. Δεύτερον, θα ήθελα η κρίση να φέρει μια σοφή και διορατική πολιτική. Τρίτον, αν και δεν νομίζω ότι μπορεί να συμβεί, θα ήθελα στα ΜΜΕ να υπάρχουν περισσότερες φωνές κριτικής. Τέταρτον, θα ήθελα τα προβλήματα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού να καταστούν σοβαρή πολιτική αναφορικά με την ποιότητα ζωής. Οι επιθυμίες μου είναι απλές και σχετίζονται με την απομάκρυνση της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας από την παγκόσμια σκηνή. Δεν πιστεύω πως αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα και υπό αυτή την έννοια αποτελεί μια ουτοπία, ωστόσο οι ιδέες περί διοίκησης και αγοράς των πάντων είναι μέρος του προβλήματος. 

 

 

Tags: συνέντευξη Αλεξάνδαρ Κιόσεφ οικονομική κρίση αιτίες Ευρωπαϊκή Ένωση ευρωπαϊκή ιδέα
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΤΕ ΜΑΣ!
Το περιεχόμενο του GRReporter φτάνει σε σας δωρεάν 7 ημέρες την εβδομάδα. Δημιουργείται από μια ομάδα επαγγελματιών δημοσιογράφων, μεταφραστών, φωτογράφων, εικονοληπτών, ειδικών λογισμικού, γραφικών σχεδιαστών. Αν σας αρέσει η δουλειά μας και την παρακολουθείτε, σκεφτείτε μήπως θα θέλατε να μας υποστηρίξετε οικονομικά με ποσό που επιθυμείτε.
Subscription
Μπορείτε να μας βοηθήσετε και με εφάπαξ αποστολή οποιουδήποτε ποσού:
blog comments powered by Disqus