Galery

1

Η άνοδος του λαϊκισμού είναι ένα σήμα για τα προευρωπαϊκά κόμματα, αριστερά, δεξιά ή κεντρικά, ότι πρέπει να ξεχάσουν τις διαφορές τους όταν πρόκειται να υπερασπιστούν την Ευρώπη. Η διαχωριστική γραμμή τώρα περνάει όχι τόσο μεταξύ της παραδοσιακής αριστεράς και δεξιάς, αλλά μεταξύ της Ευρώπης και της αντι-Ευρώπης. Είναι μια βαθιά διαχωριστική γραμμή ιδεών και αρχών, που βάζει σε δοκιμασία την πολιτική ωριμότητα των κοινωνιών. Από καθαρά πρακτικής άποψης – αν τα λαϊκιστικά κόμματα λάβουν αρκετές έδρες στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μπορούν να εμποδίσουν την ψήφιση νόμων για την τελική έξοδο από την κρίση και για την αντιμετώπιση των συνεπειών της, για την ενίσχυση της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Και κυρίως να εμποδίσουν την βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, χωρίς την οποία δε θα υπάρχουν εγγυήσεις ότι κρίση όπως η σημερινή δε θα επαναληφθεί, ενώ η ΕΕ θα αντιδρά με όλο και πιο ακατάλληλο τρόπο στις διαδικασίες παγκοσμιοποίησης.

Μια ισχυρή παρουσίαση των ακραίων λαϊκιστών στις ευρωεκλογές μπορεί να τους βάλει σε καλύτερες αρχικές θέσεις για τις εσωτερικές βουλευτικές εκλογές. Τέτοιες θα διεξαχθούν του χρόνου στο Βέλγιο, μετά στη Μεγάλη Βρετανία, όπου οι πιέσεις για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην ΕΕ δεν εξασθενούν.

Με άλλα λόγια η βαθιά χρηματοοικονομική φάση της κρίσης είναι ίσως προς το τέλος της. Δεν υπάρχει πλέον υπαρξιακός κίνδυνος για το ευρώ, οι αγορές κάπως ησύχασαν, παρατηρούνται ελαφρές ενδείξεις βαθμιαίας αποκατάστασης. Παραμένει όμως η υψηλή ανεργία που έφτασε επίπεδα ρεκόρ με πάνω από 26 εκατομμύρια κατοίκους, δηλαδή το 12% του εργατικού δυναμικού, καθώς και οι σημαντικές ανισορροπίες μεταξύ των κρατών-μελών. Στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας φτάνει το 27,4%, ενώ στην Αυστρία – το 4,8%. 

Οι ανισορροπίες αυτές δημιουργούν κοινωνικές, οικονομικές, μεταναστευτικές και πολιτικές εντάσεις. Για να τις μειώσει η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει την τραπεζική ένωση και τον υπό κατασκευή μηχανισμό οικονομικής ευθύνης και αλληλεγγύης. Αυτό όμως θα είναι τόσο πιο δύσκολο, όσο περισσότερες ψήφους κερδίσουν οι λαϊκιστές στις ευρωεκλογές.

Η συμμετοχή των ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές συνήθως είναι χαμηλή και σύμφωνα με αναλυτές αυτό οφείλεται στην απομάκρυνση των ευρωπαϊκών θεσμών από τους πολίτες. Υπάρχει κατανόηση για το πρόβλημα αυτό ανάμεσα στους Ευρωπαίους ηγέτες και γίνεται κάτι για να έρθουν πιο κοντά οι θεσμοί και οι πολίτες των κρατών-μελών;

Απ’ ότι θυμάμαι, στις τελευταίες ευρωεκλογές το 2009 η προσέλευση στις κάλπες ήταν η χαμηλότερη ιστορικά – 43%, το 2004 ήταν 45,47%, ενώ το 1979 στις πρώτες ευρωεκλογές ήταν 61,99%. Αν κοιτάξει κανείς το διάγραμμα προσέλευσης στις κάλπες, διαπιστώνει το μονίμως μειούμενο ενδιαφέρον για την Ευρώπη ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολίτες. Η τάση αυτή δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με τις κρίσεις, επειδή συνεχίζεται και σε οικονομικά καλές χρονιές. Είναι γνωστές οι εξηγήσεις για την απομάκρυνση της ΕΕ από τους απλούς πολίτες, για την γραφειοκρατία των Βρυξελλών, για την «ξύλινη» ακατανόητη γλώσσα τους, για την σκληροκαρδία του Ευρωπαίου υπαλλήλου, και την απομάκρυνσή του από την πραγματική ζωή. Οι εξηγήσεις αυτές έχουν τη βάση τους. Είναι όμως η εύκολα ορατή, η λαϊκιστική πλευρά των πραγμάτων.

Η κρυφή πλευρά τους είναι ότι αυτή η Ευρώπη, από την οποία νιώθουμε αγανακτισμένοι, έχει δημιουργηθεί από τα κράτη-μέλη και όλα τα ελαττώματά της και αδύνατα σημεία της αντικατοπτρίζουν τα δικά τους εγωιστικά συμφέροντα. Τα μειονεκτήματα της ΕΕ πολύ συχνά είναι προεκτάσεις βραχυπρόθεσμων σκοπιμοτήτων της εσωτερικής πολιτικής των κρατών-μελών. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η συμφωνία των υπουργών Οικονομικών για τον κοινό μηχανισμό αναδιάρθρωσης χρεοκοπημένων τραπεζών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δικαιολογημένα είναι αρνητικό απέναντι στον μηχανισμό αυτό, επειδή το σχήμα διευθέτησης τραπεζικών κρίσεων είναι πολύ περίπλοκο. Και είναι σαφές ότι έγινε με πρωτοβουλία του κύριου πληρωτή της ευρωζώνης – της Γερμανίας, για να μείνουν ήσυχοι οι Γερμανοί ψηφοφόροι ότι δε θα πληρώνουν για τη χρεοκοπία τραπεζών σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Συχνά γινόμαστε μάρτυρες του πώς οι εθνικοί ηγέτες λένε πολλά προς υποστήριξη της Ευρώπης όταν έρθουν εδώ στις Βρυξέλλες, ενώ όταν επιστρέψουν στην πατρίδα τους δικαιολογούνται με αυτήν για τα εσωτερικά προβλήματά τους. Ένα χαρακτηριστικό και άθλιο παράδειγμα είναι ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος προσπαθεί να ανεβάσει τη δημοτικότητά του υποσχόμενος στους Βρετανούς να τους προστατεύσει από μια φανταστική βουλγαρο-ρουμανική εισβολή, με το άνοιγμα της αγοράς εργασίας την 1^η Ιανουαρίου. Άθλια, αδύναμη, λαϊκιστική συμπεριφορά ενός συντηρητικού.

Τέτοια πράγματα σπάνε το ηθικό, αποθαρρύνουν και απωθούν τον κόσμο. Πώς να πιστέψουν οι απλοί πολίτες στην Ευρώπη, αφού οι ηγέτες τους δεν το κάνουν;