Galery

1

Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος έχουν διεισδύσει τόσο βαθιά στην εθνική μας αυτοσυνείδηση, ώστε στην πραγματικότητα δεν αναρωτιόμαστε ποιοι είναι – αυτόματα τους θεωρούμε Βούλγαρους Αγίους, άρα Βούλγαρους. Αυτή όμως είναι μια αργότερη αντίδραση που διαμορφώθηκε την περίοδο της βουλγαρικής Αναγέννησης. Κάθε σοβαρός ερευνητής δεν έχει αμφιβολίες σχετικά με την καταγωγή των δύο Σλάβων αποστόλων. Αυτό, βέβαια, με κανέναν τρόπο δεν μειώνει τη σημασία του έργου τους. Ακριβώς το αντίθετο. Είναι οι πνευματικοί διαφωτιστές των Σλάβων και το γεγονός αυτό είναι άνω των εθνικών συνόρων Βουλγάρων, Πολωνών, Ρώσων, Σέρβων, Τσέχων... Απλώς για πολλά χρόνια η γιορτή τους υπήρξε επίσημη εορτή μόνο στη Βουλγαρία – την πραγματική πατρίδα του έργου τους. Και όταν εγώ σχολιάζω την καταγωγή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου με τους φοιτητές μου, αυτοί γνωρίζουν πως την εποχή εκείνη το Βυζάντιο ήταν το πιο ανεπτυγμένο κράτος. Είχε αναμφισβήτητο κύρος. Για μας, τους Βούλγαρους, πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η γραφή που δημιουργήθηκε από τον Κύριλλο και το Μεθόδιο μας φύλαξε ως έθνος ανά τους αιώνες της πολυτάραχης ιστορίας μας. …Η γλώσσα, και μάλιστα η γραπτή γλώσσα, αποτελεί την βάση της εθνικής αυτοσυνείδησης. Αυτή μας χάρισαν οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος. Κι εμείς την φυλάξαμε και την αναπτύξαμε.

Η εθνικότητά τους έχει κάποια σημασία για τη δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου;

Όχι, βέβαια. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Κύριλλος υπήρξε ένας εξαιρετικός φιλόλογος, πολύγλωσσος. Γνώριζε τα περισσότερα γνωστά τότε συστήματα γραφής.  Δημιούργησε το τέλειο αλφάβητο που ανταποκρινόταν στις φωνητικές ιδιαιτερότητες της γλώσσας των νότιων Σλάβων. Επιπλέον, το Βυζάντιο ήταν μια πολυεθνική αυτοκρατορία, η ποικιλία ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο εκεί.

Πόσο κοντά βρίσκονται η βουλγαρική και η ελληνική γλώσσα;

Όπως κάθε δύο γειτονικές γλώσσες που συνυπάρχουν κοντά η μία στην άλλη εδώ και αιώνες. Δημιουργώντας τους κανόνες της αρχαίας βουλγαρικής γλώσσας ο Κύριλλος χρησιμοποίησε ελληνικές συντακτικές δομές και περιόδους. Στις μεταφράσεις των βιβλίων της Αγίας Γραφής διατηρήθηκαν πολλές ελληνικές λέξεις. Άλλες διατηρήθηκαν, άλλες αντικαταστάθηκαν με βουλγαρικές. Η γλώσσα της βουλγαρικής μεσαιωνικής λογοτεχνίας είναι η γλώσσα της βυζαντινής ρητορικής, προσαρμοσμένη στην βουλγαρική αυτοσυνείδηση. Οι Βούλγαροι άνθρωποι των γραμμάτων όμως πάντα είχαν την αίσθηση για το ποια πράγματα μπορούν και ποια πράγματα δεν μπορούν να γίνουν δεκτά.

Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ του βουλγαρικού και του ελληνικού αλφαβήτου;

Αν μιλάμε για το γλαγολιτικό – είναι ένα μοναδικό αλφάβητο. Θυμίζει περισσότερο την αιθιοπική, την αρμενική και την γεωργιανή γραφή. Είναι τα συστήματα γραφής της βυζαντινής περιφέρειας. Από την άλλη το γλαγολιτικό αλφάβητο είναι σύμφωνο με τα όσα συνέβαιναν στην Κωνσταντινούπολη μετά από την νίκη της ευλάβειας των εικόνων – δηλαδή την αντικατάσταση της μεγαλογράμματης γραφής με την μικρογράμματη. Παρά τις ομοιότητες αυτές με διάφορα συστήματα όμως το γλαγολιτικό αλφάβητο παραμένει μοναδικό, όπως τόνισα και προηγουμένως. Αν μιλάμε για ομοιότητες με την ελληνική γραφή πρέπει να στραφούμε στο κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο προσαρμόστηκε βάσει της ελληνικής μεγαλογράμματης γραφής, που ήταν καλά γνωστή στα βουλγαρικά εδάφη, το δείχνει η επιγραφική. Ο Τσερνορίζετς Χράμπαρ, Βούλγαρος συγγραφέας του 10^ου αι., γράφει ότι οι Βούλγαροι για πολύ καιρό χρησιμοποιούσαν ελληνικά και λατινικά γράμματα, χωρίς τελειοποίηση όμως, χωρίς γραφικά σύμβολα για τους ειδικούς φθόγγους της σλαβικής γλώσσας. Τα ελληνικά γράμματα που χρησιμοποιούσαν ήταν κεφαλαία. Έτσι δημιουργήθηκαν γραφικά στερεότυπα που οδήγησαν στην δημιουργία του κυριλλικού αλφαβήτου. Είναι ένα αλφάβητο που επαναλαμβάνει τον ελληνικό τρόπο γραφής των γραμμάτων και προσθέτει γραφικά σύμβολα για τους ειδικούς σλαβικούς φθόγγους.

Κατά τη γνώμη σας πώς έγινε έτσι που οι δύο Βυζαντινοί αδελφοί δημιούργησαν ένα έργο το οποίο χτύπησε την Βυζαντινή αυτοκρατορία στην καρδιά;

Δε θα ήμουν τόσο κατηγορηματική. Ναι, το Βυζάντιο δημιούργησε ένα όπλο πολιτιστικής αφομοίωσης που κάποια στιγμή στράφηκε εναντίον του. Κι έγινε έτσι, επειδή πίσω από το αλφάβητο στάθηκαν οι Βούλγαροι ηγεμόνες οι οποίοι είχαν δικές τους πολιτικές φιλοδοξίες και αυτοπεποίθηση. Έτσι χρησιμοποίησαν το αλφάβητο που τους δόθηκε, προκειμένου να εντάξουν το βουλγαρικό κράτος στον χριστιανικό πολιτισμό, άλλα και να διαφοροποιηθούν από το Βυζάντιο, τον αιώνιο αντίπαλό τους. Πριν από χρόνια, ενώ ετοίμαζα στα βουλγαρικά μια συλλογή άρθρων του καθηγητή Πέτερ Σράινερ, ενός βυζαντολόγου παγκοσμίας φήμης και μέχρι το 2011 προέδρου της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών, ο ίδιος χαρακτήρισε τις σχέσεις μεταξύ της Βουλγαρίας και του Βυζαντίου σχέσεις πολυμορφίας και αντιπαλότητας. Η φράση αυτή έγινε και τίτλος της συλλογής, που τον βρίσκω πολύ ταιριαστό και πετυχημένο.

Πώς μέσα σε μόλις 5 χρόνια αφού ο χριστιανισμός έγινε επίσημη θρησκεία στη Βουλγαρία, δημιουργήθηκε και Αυτοκέφαλη Εκκλησία; Πώς το επέτρεψε ο βυζαντινός κλήρος;