Galery

1

Η Ντεσισλάβα Νικόλοβα είναι αρχιοικονομολόγος στο Ινστιτούτο Οικονομίας της Αγοράς και αυτή τη στιγμή εκτελεί προσωρινά καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου. Το Ινστιτούτο είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση η οποία ασχολείται με την ανάλυση των οικονομικών πολιτικών στη Βουλγαρία, ενώ ο στόχος της είναι να τεκμηριώνει τα οφέλη της ελεύθερης επιλογής σε διάφορους τομείς της οικονομικής ζωής και να ενθαρρύνει την λιγότερη παρέμβαση του κράτους σε αυτήν. Με την Ντεσισλάβα Νικόλοβα μίλησε η Πολίνα Σπαρτιάνοβα.

Πώς η πολιτική αστάθεια στη Βουλγαρία από την περίοδο Ιανουάριο-Φεβρουάριο 2013 επηρεάζει την οικονομία της χώρας;

Ο κλάδος της ενέργειας αποτελεί ένα πολύ άσχημο παράδειγμα για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτό το κενό που δημιουργήθηκε στην πολιτική λόγω της έλλειψης κυβέρνησης για ορισμένο χρονικό διάστημα πέρσι καθώς και λόγω της έλλειψης Κοινοβουλίου την περίοδο της υπηρεσιακής κυβέρνησης. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο η Βουλγαρία ζει σε συνθήκες πολιτικής κρίσης και πολύ λογικά φαίνονται οι κλασικές επιπτώσεις της πολιτικής κρίσης στην οικονομική ζωή της χώρας σε διάφορες κατευθύνσεις. Από την άποψη της δικής μας δουλειάς αυτό φαίνεται σχετικά με την έλλειψη μεταρρυθμίσεων στους πιο προβληματικούς τομείς, σχετικά με τον προϋπολογισμό και την όλη οικονομία, ενώ σε ορισμένους κλάδους μάλιστα παρατηρείται και υποχώρηση, που δικαιολογείται με λαϊκιστικά επιχειρήματα, όπως για παράδειγμα ο κλάδος της ενέργειας. Εκεί είδαμε πως ο „ανεξάρτητος“ ρυθμιστής (η Κρατική Επιτροπή Ρύθμισης των Τιμών Ενέργειας και Νερού - DKEVR) ενεργεί υπό την πίεση της κυβέρνησης και παίρνει αποφάσεις που είναι εις βάρος όλου του ενεργειακού συστήματος, αυξάνει τις ανισορροπίες σε αυτό, τις αμοιβαίες οφειλές, τα χρέη, μόνο και μόνο με στόχο να μειωθεί η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές με ελάχιστα ποσοστά.

Το Ινστιτούτο Οικονομίας της Αγοράς πραγματοποίησε μια ανάλυση η οποία δείχνει ότι οι αποφάσεις της DKEVR από ορισμένες περιόδους του προηγούμενου έτους είναι αντίθετες όχι μόνο με την εθνική νομοθεσία, αλλά και με τις ευρωπαϊκές αρχές για την μη διασταυρούμενη επιδότηση μεταξύ των επιμέρους συμμετεχόντων στην αγορά, για την λογική κάλυψη δικαιολογημένων δαπανών με τις αποφάσεις τιμολόγησης. Διαπιστώθηκε ότι η DKEVR συστηματικά αρνείται να εγκρίνει επενδυτικές δάπάνες των εταιρειών διανομής ηλεκτρικής ενέργειας που είναι εις βάρος όλου του συστήματος, διότι όταν δεν υπάρχουν επενδύσεις δεν μπορεί να εξασφαλιστεί μια υπηρεσία καλής ποιότητας. Σε τελευταία ανάλυση οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αυξηθούν, αυτό όμως δε θα λύσει όλα τα προβλήματα του κλάδου.

Ως αποκορύφωμα της πολιτικής κρίσης ήρθε και η απόφαση του οίκου αξιολόγησης Standard & Poor’s να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Βουλγαρίας κατά μία μονάδα. Αυτή τη στιγμή η χώρα έχει πιστοληπτική ικανότητα που είναι η τελευταία πριν από τα λεγόμενα junk ratings, ακόμη όμως βρίσκεται στην επενδυτική κατηγορία.

Η Βουλγαρία είναι εξαρτημένη ενεργειακά από τη Ρωσία, κατά τη γνώμη σας τι μπορεί να γίνει για την διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στη χώρα;

Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, για παράδειγμα, πρέπει οι αρμόδιοι να σκεφτούν για την ένταξη σε κοινά ευρωπαϊκά δίκτυα σε περίπτωση μείωσης της παραγωγής στη χώρα και έκτακτων καταστάσεων. Το ηλεκτρικό ρεύμα είναι ένα ειδικό προϊόν που δεν μπορεί να συσσωρεύεται και να αποθηκεύεται, για το λόγο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται αποτελεσματικά στη στιγμή.

Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η Βουλγαρία διαθέτει ήδη μερικά κοιτάσματα στα ΒΑ μέρη της, στην περιοχή του Σάμπλα και της Καλιάκρα που καλύπτουν από 10% έως 15% των αναγκών της χώρας. Ο αγωγός φυσικού αερίου „Ναμπούκο“ ήταν μια καλή δυνατότητα εξασφάλισης εναλλακτικών πηγών προμήθειας φυσικού αερίου. Μια άλλη δυνατότητα η οποία κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να αποκλείεται, είναι το σχιστολιθικό φυσικό αέριο, που πρέπει να ερευνηθεί λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος.

Φανερή είναι αυτή η πολύ βλαβερή εξάρτηση από τη Ρωσία στον κλάδο της ενέργειας η οποία μάλιστα εξαπλώνεται και εκτός από αυτόν σε όλη την οικονομία και την πολιτική της Βουλγαρίας. Φαίνεται καθαρά ότι ορισμένα πολιτικά κόμματα χρηματοδοτούνται από τη Μόσχα ακριβώς με το σκοπό αυτό – να διατηρούν το πολιτικό στάτους κβο και να αντιστέκονται στην διαφοροποίηση και την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών προμήθειας ενέργειας. Το θέμα αυτό επίσης πρέπει να μπει στην ημερήσια διάταξη της καινούργιας κυβέρνησης, εγώ όμως βασίζομαι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επειδή φαίνεται πως σε επίπεδο ΕΕ υπάρχει ήδη μια τέτοια προτεραιότητα. Κατά τη γνώμη μου μια κοινή προσπάθεια και συντονισμένη δράση όπως το σχέδιο κοινής Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής, που αυτή τη στιγμή συζητιέται, θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά χρήσιμο για τη Βουλγαρία.

Πού οφείλεται η κατάρρευση της τράπεζας Corporate Commercial Bankκαι αν πιστεύετε πως οι βουλγαρικοί θεσμοί αντέδρασαν με τον κατάλληλο τρόπο στην περίπτωση αυτή;

Η πολιτική κρίση κατάφερε να εξαπλωθεί και στον τραπεζικό κλάδο, που αποτελεί κλασικό σενάριο και σε πολλές άλλες χώρες, δηλαδή παρατηρείται εξάπλωση της επίδρασης.

Χάρη στην γρήγορη αντίδραση και της Εθνικής Τράπεζας Βουλγαρίας, και της κυβέρνησης, και των ίδιων των τραπεζών, η κρίση αντιμετωπίστηκε. Έδειξε όμως το πόσο ευάλωτο είναι το τραπεζικό σύστημα και η οικονομία και πόσο επιρρεπή είναι σε παρόμοια πολιτικο-οικονομικά σκάνδαλα, ειδικά σε συνθήκες έλλειψης εμπιστοσύνης στο πολιτικό στάτους κβο.

Με την υπάρχουσα ασταθή πολιτική κατάσταση και με τα σκάνδαλα που ξέσπασαν γύρω από τον όμιλο Corporate Commercial Bank-Πέεβσκι και κύκλους οικονομικών συμφερόντων, η εμπιστοσύνη κλονίστηκε, ενώ όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ένα τραπεζικό σύστημα και η σταθερότητά του βασίζονται στην εμπιστοσύνη. Καμία τράπεζα δεν μπορεί να επιβιώσει, αν χάσει την εμπιστοσύνη των πελατών της, επειδή καμία τράπεζα δεν έχει διαθέσιμο το 100% των καταθέσεων.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση το κράτος ενήργησε εξαιρετικά γρήγορα και αποτελεσματικά, ειδικά στην περίπτωση με την τράπεζα First Investment Bank. Σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, το bank run δεν συμβαίνει αν δεν υπάρξει αυθεντική αδυναμία κάποιας τράπεζας και η περίπτωση της Corporate Commercial Bank κατά κάποιον τρόπο την επιβεβαιώνει.

Η στενή αυτή σχέση μεταξύ της πολιτικής και των αντίστοιχων επιχειρηματικών συμφερόντων και η εξάρτηση των οικονομικών συμφερόντων του τραπεζικού κλάδου από το κράτος κόστισαν ακριβά στην συγκεκριμένη τράπεζα.

Κατά τη γνώμη σας γιατί επίθεση δέχθηκε η First Investment Bank και όχι η Raiffeisen Bank ή η UniCredit Bulbank για παράδειγμα;

Αυτή τη στιγμή διεξάγεται έρευνα, και εγώ δεν είμαι ανακριτής για να πω τι ακριβώς συνέβη και γιατί. Κατά τη γνώμη μου όμως η επίθεση εναντίον ακτιβώς αυτής της τράπεζας ήταν στοχευμένη, δεδομένου ότι είναι βουλγαρική τράπεζα με βουλγαρικό κεφάλαιο. Η συγκεκριμένη τράπεζα είναι λίγο πιο ευάλωτη από τις υπόλοιπες, επειδή δεν έχει πίσω της έναν μεγάλο διεθνή ιδιοκτήτη. Προφανώς στην περίπτωση αυτή επρόκειτο για μια στοχευμένη επίθεση η οποία σε συνθήκες κλονισμένης εμπιστοσύνης κατάφερε να βρει γόνιμο «έδαφος» και να εξαπλωθεί, παρ’ όλα αυτά όμως η τραπεζική κρίση αποφεύχθηκε.

Αυτό έδειξε ορισμένη ωριμότητα της οικονομίας στη Βουλγαρία, η οποία δεν επέτρεψε να επαναληφθεί η τραπεζική κρίση από το 1996-1997 στη χώρα.

Γενικά ο κρατικός προϋπολογισμός βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση, υπάρχουν αρκετά αισιόδοξες προβλέψεις για τα έσοδα που αυτή τη στιγμή δεν υλοποιούνται. Ενόψει της γενικής μακροοικονομικής κατάστασης και της κατάστασης της ΕΕ δεν μπορούμε να περιμένουμε σημαντική αύξηση των εσόδων. Ωστόσο, φαίνεται ότι από τα τέλη του προηγούμενου έτους η οικονομία αρχίζει και σιγά σιγά στέκεται στα πόδια της, και υπάρχουν ήδη αρκετά πιο πειστικές ενδείξεις ότι η κρίση βρίσκεται πλέον πίσω μας. Μια από αυτές είναι η αγορά εργασίας όπου παρατηρείται μια σημαντική καθαρή δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που έλειπε την περίοδο 2009-2013.

Φαίνεται επίσης ότι ο αριθμός των απελπισμένων ανέργων βαθμιαία μειώνεται από το προηγούμενο έτος μέχρι σήμερα και αυτοί οι άνθρωποι τώρα ψάχνουν ενεργώς για δουλειά, πράγμα που αποτελεί μια καλή είδηση.

Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης έχει αυξηθεί από πέρσι, η μεγάλη απογοήτευση όμως έρχεται από την πτώση των εξαγωγών τους πρώτους τέσσερις μήνες του χρόνου.

Ελπίζω ότι τους επόμενους μήνες ενόψει της σχετικής δύναμης της ευρωπαϊκής οικονομίας τα πράγματα και στη Βουλγαρία θα βελτιωθούν.

Ποια είναι η γνώμη σας για την τραπεζική εποπτεία στη Βουλγαρία, είναι αποτελεσματική;

Γενικά οι απαιτήσεις για τις τράπεζες στη Βουλγαρία είναι αρκετά πιο αυστηρές απ’ ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την κεφαλαιακή επάρκεια και τους συντελεστές ρευστότητας. Επιπλέον, η κεντρική τράπεζα παρακολουθεί από κοντά τον τραπεζικό κλάδο και στέλνει συνεχώς συμβουλές και διατάξεις για την αύξηση του κεφαλαίου, που μπορεί να διαπιστωθεί από τις εκθέσεις της. Κατά τη γνώμη μου η τραπεζική εποπτεία στη Βουλγαρία είναι από τις καλύτερες και όπως έδειξαν τα stress-test των τραπεζών στη χώρα που πραγματοποιήθηκαν από την ΕΕ, καμία βουλγαρική τράπεζα δεν μπήκε στις προβληματικές κατηγορίες. Το μεγάλο πρόβλημα της Corporate Commercial Bank προέκυψε από το πολιτικό στάτους κβο και λόγω του ότι στην τράπεζα είχαν τοποθετηθεί τεράστια κεφάλαια των δημόσιων επιχειρήσεων. Εκτός από την εξάρτηση αυτή όμως οι τράπεζες λειτουργούν σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον και μόνο το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια δεν υπάρχουν χρεοκοπίες δείχνει ότι η τραπεζική εποπτεία κάνει σωστά τη δουλειά της.

Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να εγκρίνει σχέδιο μέσω του οποίου η βουλγαρική κυβέρνηση να μπορέσει να ενισχύσει ενδεχομένως το τραπεζικό σύστημα με 3,3 δισ. λέβα (περίπου 1,6 δισ. ευρώ). Κατά τη γνώμη σας θα χρειαστεί στην παρούσα φάση το κράτος να υποστηρίξει οικονομικά τις τράπεζες;

Αυτή τη στιγμή η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και δεν φαίνεται να χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη.

Γνωρίζετε ότι η κυβέρνηση έλαβε και ένα δάνειο το οποίο επίσης έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ως υποστήριξη του τραπεζικού κλάδου, πιθανότατα όμως δε θα χρησιμοποιηθούν, επειδή δεν χρειάζεται. Κατά τη γμώνη μου μάλλον όλα ήταν όπως λέει και η παροιμία ένα «θαύμα, τρεις μέρες, το μεγάλο τέσσερις», το οποίο πέρασε, απλώς θα χρειαστεί χρόνος να αποκατασταθεί η κλονισμένη εμπιστοσύνη στις τράπεζες.

Η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι πολύ εύθραυστη και πρέπει όλοι να μιλάμε προσεκτικά και όλοι οι θεσμοί οφείλουν να υποστηρίξουν την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.

Τα ομόλογα που εξέδωσε η βουλγαρική κυβέρνηση πριν από περίπου δέκα μέρες δε θα αποτελέσουν βάρος για τον προϋπολογισμό και θα καταφέρει το κράτος να τα πάρει πίσω;

Τα ομόλογα αυτά αποτελούν μακροπρόθεσμα δάνεια και γενικά δεν υπάρχει πρόβλημα με τα δημοσιονομικά ισοζύγια. Υπάρχει ένα δημοσιονομικό απόθεμα που υπερβαίνει το ελάχιστο όριο που ορίζει ο νόμος, και αποτελεί εγγύηση για την εξόφληση των κρατικών δανείων. Εκτός από αυτό, το προβλεπόμενο έλλειμμα του προϋπολογισμού φέτος είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ, και ανέρχεται σε 1,8% του ΑΕΠ. Εμείς, ως ένας οργανισμός που αγωνίζεται για λιγότερο κράτος, θα θέλαμε πολύ να δούμε συρρίκνωση ορισμένων κρατικών δαπανών και μείωση του ελλείμματος, ενώ σε μια ακόμη καλύτερη περίπτωση – και τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού. Επειδή κάθε έλλειμμα σημαίνει ότι πρέπει να χρηματοδοτηθεί είτε από το δημοσιονομικό απόθεμα, είτε με καινούργια δάνεια, που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να εξοφληθούν.

Φέτος αναμένεται να ληφθούν λίγο περισσότερα δάνεια εκ μέρους της κυβέρνησης για τρεις λόγους. Ο πρώτος είναι για να αναχρηματοδοτηθεί το κρατικό χρέος που λήγει, ο δεύτερος είναι η χρηματοδότηση του ελλείμματος μέσω χρέους, και ο τρίτος λόγος για τον οποίο θα ληφθούν μεγαλύτερα δάνεια είναι το ευρωομόλογο που λήγει στις αρχές του επόμενου έτους. Είναι ένα από τα δύο ομόλογα που εκδόθηκαν από την κυβέρνηση του Συμεών Σαξκομπουργκότσκι, για να μπορέσει με τα χρήματα από τα ευρωομόλογα αυτά να χρηματοδοτηθούν τα ομόλογα Brady που είχαν εκδοθεί κατά την χρεοκοπία της Βουλγαρίας στις αρχές της δεκαετίας του '90 του προηγούμενου αιώνα.

Τα προβλήματα δεν είναι τόσο στην τρέχουσα κατάσταση του προϋπολογισμού, όσο στην προοπτική για τα συστήματα που έχουν σχεδόν καταρρεύσει – το σύστημα υγείας, το σύστημα συνταξιοδότησης και το σύστημα ενέργειας.

Κατά τη γνώμη σας πώς θα επηρεάσουν την οικονομική σταθερότητα της χώρας οι πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν το φθινόπωρο;

Σε γενικές γραμμές η κατάσταση δεν πρόκειται να επιδεινωθεί περισσότερο απ’ ότι τώρα.

Κατά τη γνώμη μου όσο πιο γρήγορα διεξαχθούν εκλογές και προκύψει μια νόμιμη Βουλή και κυβέρνηση, τόσο καλύτερα. Η Βουλή όμως θα πρέπει να έχει την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων, διότι στην αντίθετη περίπτωση ο κύκλος αυτός του τελευταίου ενάμιση χρόνου μπορεί να γυρίσει και πάλι – μια μη αποδεκτή κυβέρνηση με σχετικά χαμηλή υποστήριξη η οποία έκανε κάποια λάθος βήματα που χάλασαν εντελώς την εικόνα της. Η οικονομία χρειάζεται ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον και ίσως ο ρυθμός ανάπτυξης το πρώτο τρίμηνο του έτους θα ήταν μεγαλύτερος, αν δεν υπήρχε αυτή η πολιτική κρίση.

Η καινούργια κυβέρνηση πρέπει να ξεκινήσει πιο δυναμικά και πιο πειστικά την θητεία της. Πρέπει να ψηφίσει και τον προϋπολογισμό για το επόμενο έτος, επειδή στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να εφαρμόσει τον φετινό. Στις πλάτες της καινούργιας κυβέρνησης θα πέσουν όλες εκείνες οι λάθος αποφάσεις που αυτή τη στιγμή φέρνουν αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία γενικά.